Της Νάνσυ Μπίσκα
Ποιος ήταν ο μέντορας του «Πατέρα της Ιατρικής»; Είναι ένα από τα ερωτήματα που τίθενται στο άρθρο του δρ. Αναγνώστη Αγελαράκη το οποίο φιλοξενήθηκε στο τεύχος του περιοδικού «Archaeology» του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής με τίτλο «Η αρχαιότερη κρανιακή εγχείριση της Ιωνικής Ιατρικής Σχολής». Το αμερικανικό περιοδικό παρουσίασε κατ’ αποκλειστικότητα τη μελέτη του Έλληνα καθηγητή της Φυσικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αdelphi. (Archaeology). Στα Ελληνικά το σχετικό άρθρο (In Greek)
Ο δρ. Αγελαράκης στη συνέντευξή του στη Νάνσυ Μπίσκα εξηγεί τη σημασία της μελέτης του.
«Πρόκειται για την αρχαιότερη περίπτωση κρανιακής εγχείρισης της Ιωνικής Ιατρικής Σχολής της οποίας ο πιο φημισμένος εκπρόσωπος είναι ο Ιπποκράτης» λέει ο δρ. Αγελαράκης. «Η μελέτη βασίστηκε στα λείψανα μίας νέας γυναίκας που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στα Άβδηρα από την δρ. Ευδοκία Σκαρλατίδου της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και είχα το προνόμιο να εξετάσω. Χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό αρχαιο-ανθρωπολογικό εύρημα διότι η νεαρά γυναίκα υπεβλήθη σε μία πολύπλοκη και επικίνδυνη κρανιακή εγχείριση με απόλυτη επιτυχία. Από τη μελέτη του προκύπτουν αδιάσειστα στοιχεία τα οποία καταδεικνύουν ότι οι χειρουργικές μέθοδοι και πρακτικές τις οποίες συνδέουμε με την Ιπποκρατική διατριβή ‘Περί των εν Κεφαλή Τρωμάτων’ εφαρμόζοντο δύο αιώνες πριν από τη γέννηση του Ιπποκράτη».
Σύμφωνα με τον δρ. Αγελαράκη η ασθενής ανήκε στην ομάδα που εστάλη από την πόλη των Κλαζομενίων, μία από τις πόλεις της Ιωνικής Αμφικτιονίας, για να δημιουργήσει αποικία στα Άβδηρα της Θράκης, γύρω στο 654 π.Χ. Το τραύμα της στο πίσω μέρος της κεφαλής της προκλήθηκε από ένα βλήμα, εκτοξευμένο από σφενδόνη πιθανότατα ενός εκ των γηγενών Θρακών, των οποίων ο στόχος ήταν η καταστροφή της αποικίας. Η δύσκολη χειρουργική επέμβαση που διεξήγε ένας σπουδαίος σύγχρονός της ιατρός της έσωσε τη ζωή και έζησε περίπου 20 επιπλέον χρόνια.
«Τα στοιχεία που προκύπτουν από τη μελέτη αυτή αποδεικνύουν το βάθος της παρακαταθήκης και τον πλούτο της πρακτικής της Ιωνικής Ιατρικής Σχολής», επισημαίνει ο δρ. Αγελαράκης. Το αρχαιότερο Ελληνικό κείμενο που αναφέρεται σε ιατρικά θέματα είναι αυτό του Ομήρου ο οποίος στην Ιλιάδα περιγράφει πάνω από 140 τραύματα ένοπλης μάχης, πολλά από τα οποία είχαν προκληθεί από τις αιχμές δοράτων και τόξων.
«Το γεγονός αυτό», μας εξηγεί ο καθηγητής, «σημαίνει ότι το κοινό του Ομήρου είχε την ικανότητα να κατανοήσει πλήρως την πραγματικότητα και τη σοβαρότητα αυτών των τραυμάτων και της σωτήριας για την ζωή χειρουργικής επέμβασης του ιατρού, η οποία υπαινισσόταν συχνά χειρουργική διαδικασία. Η διήγηση των ιατρικών χειρουργικών επεμβάσεων των Ομηρικών χρόνων, οι οποίες περιγράφουν θεραπευτικές αγωγές και θεραπευτικές ιδιότητες της Πρώϊμης Εποχής του Σιδήρου και Γεωμετρικής περιόδου φαίνονται σχετικά απλουστευμένες όταν συγκριθούν με το τεράστιο άλμα της ιατρικής προόδου της ελληνικής Ιατρικής, όπως των επιτευγμάτων του Κλαζομένιου ιατρού στα Άβδηρα κατά τον έβδομο αιώνα π.Χ. Φαίνεται ότι οι κοινωνικοπολιτικές θεσμικές αλλαγές οι οποίες σημειώθηκαν με τη δημιουργία των Πόλεων-Κρατών κατά τον ένατο και όγδοο π.Χ. αιώνα ευνόησαν την ανάπτυξη της Ιατρικής πρακτικής και επιστήμης. Οι ρίζες της Ιατρικής Σχολής της Ιωνίας θα πρέπει να ανιχνευθούν στη μετακίνηση Ελλήνων αποίκων από την Ελλάδα στην Ιωνία κατά τον ενδέκατο και δέκατο αιώνα π.Χ.».
Σύμφωνα με το άρθρο του δρ. Αγελαράκη σημαντικές πρόοδοι στην Ιατρική σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια του 8ου και στις αρχές του 7ου π.Χ. αιώνων εισαγάγοντας την επιστημολογική επανάσταση, γνωστή ως «εποχή των φυσικών φιλοσόφων της Ιωνίας» στα τέλη του 7ου και μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα. Κι ενώ δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι Έλληνες ανέπτυξαν ιατρικές μεθόδους σε απόλυτη απομόνωση, δεν υπάρχουν αποδείξεις ούτε καν ενδείξεις ότι άντλησαν ιατρικές-χειρουργικές γνώσεις από κάποιες εξωτερικές πηγές ώστε να σημειώσουν το τεράστιο άλμα από το ανεξήγητο- το μυστήριο – και τα ξόρκια στη διεξαγωγή μιας σοβαρά πολύπλοκης χειρουργικής κρανιακής επέμβασης και μεταχειρουργικής φαρμακευτικής παρέμβασης, όπως εμφανίζεται στη γυναίκα στα Άβδηρα.
Ο καθηγητής κ. Αγελαράκης υπογράμμισε κατά την συνομιλία μας το γεγονός ότι η επιτυχής χειρουργική επέμβαση έσωσε από βέβαιο θάνατο μια γυναίκα, όχι μια πλουσιότατη ή αριστοκράτισσα αλλά ένα απλό μέλος της αποίκων, αντικατοπτρίζει ατράνταχτα σκοπιές του κοινωνικού περιβάλλοντος και συγκεκριμένα την κύρια θέση και τον βαρυσήμαντο ρόλο των γυναικών στο πολιτικό πλαίσιο της αποικίας των Κλαζομενίων στα Άβδηρα.
