ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – ΒΟΜΒΑ ΤΟΥ ΜΠ. ΘΟΡΝΤΟΝ ΣΤΗ ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ, Περιοδικό «ΔΑΥΛΟΣ», Τεύχος 238, Οκτώβριος 2001
«Tο μοναδικό αντίδοτο στις πνευματικές τοξίνες της εποχής μας είναι η λαμπρή Ελληνική Γραμματεία. Φέρτε πίσω τους Έλληνες!»
Tον κώδωνα κινδύνου για την κατάσταση που επικρατεί στην ανώτατη εκπαίδευση κρούει ο γνωστός καθηγητής Bruce S. Thornton, καθηγητής Kλασικών και Aνθρωπιστικών Σπουδών του Τμήματος Ξένων Γλωσσών και Φιλολογίας του πανεπιστημίου Fresno στην Καλιφόρνια. Πρόσφατα δημοσίευσε την εργασία του με τίτλο “Ελληνικοί τρόποι: Πώς οι Έλληνες δημιούργησαν τον Δυτικό πολιτισμό” («Greek Ways. How the Greeks Created Western Civilization 2000») η οποία θεωρείται ως η συνέχεια του βιβλίου της Edith Hamilton πριν από 70 χρόνια με τίτλο “Ο Ελληνικός Τρόπος” («The Greek Way»).
Η Hamilton με το έργο της καταδείκνυε το χρέος που έχει η ανθρωπότητα στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο. Ο Bruce Thornton με το δικό του βιβλίο συμπληρώνει την Hamilton και διατρανώνει για μία ακόμη φορά τον αποφασιστικό ρόλο των αρχαίων Ελλήνων στη δημιουργία του Δυτικού Πολιτισμού και στην ανάπτυξη των ουσιαστικών ιδεών, οι οποίες εξακολουθούν να διαμορφώνουν τίς αντιλήψεις μας για τον άνθρωπο και το αγαθό. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι “ο δρόμος που οι Έλληνες χάραξαν για την ανθρωπότητα είναι αυτός που, κατά πάσα πιθανότητα, θα μας μας οδηγήσει στην υψηλότερη ικανοποίηση ως ανθρώπινα όντα”. Όπως σχολιάζει στην κριτική του ένας διανοούμενος “Ο Thornton έχει καταφέρει να κρατήσει σταθερά έναν καθρέπτη στον Ελληνικό Πολιτισμό ο οποίος μας επιτρέπει να δούμε τούς εαυτούς μας”.
Ο αμερικανός διανοητής έχει επίσης συγγράψει με τους συγγραφείς του γνωστού βιβλίου “Ποιος σκότωσε τον Ομηρο;” John Heath and Victor Davis Hanson το βιβλίο “Bonfire of the Humanities. Rescuing the Classics in an Improvised Age“.
Η ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Ανταποκρίθηκε με προθυμία στην πρόσκλησή του “Δαυλού” να σχολιάσει τίς ψευδο-επιστημονικές τάσεις που ταλανίζουν την αμερικανική διανόηση και προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν και να αμφισβητήσουν την αξία και συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων στην ανθρωπότητα. Το ίδεώδες του είναι ο Σωκράτης και δε διστάζει να μιλήσει “έξω από τα δόντια” για την επιστημονική “κατάντια” της αμερικανικής διανόησης και ακαδημαϊκής ανώτερης εκπαίδευσης.
“Πολυπολιτισμός” -“Μεταμοντερνισμός: Μια παιδαριώδης “μόδα”
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Θα μπορούσατε να σχολιάστε τις δύο σύγχρονες τάσεις του “Mεταμοντερνισμού” και της “Πολυπολιτισμικότητας” οι οποίες και επηρεάζουν τα τελευταία χρόνια την ακαδημαϊκή δραστηριότητα στίς ΗΠΑ;
BRUCE THORNTON: Ο μεταμοντερνισμός είναι μία παιδαριώδης και διανοητικώς στερούμενη συνάφειας και συνοχής μόδα, της οποίας οι ανακολουθίες και τα λάθη εντοπίζονται εύκολα. Εν συντομία, ο μεταμοντερνισμός αρνείται την πιθανότητα της ευσταθούς αλήθειας, νοήματος και γνωρίσματος κ.λ.π., αλλά φυσικά αποτελεί μία ιδεολογία, που ισχυρίζεται ότι είναι μεστή σε νοήματα και αλήθεια.
Μου θυμίζει ένα σόφισμα, που είπε ένας αρχαίος Έλληνας: «Όλοι οι Κρήτες είναι ψεύτες». Κι αυτό το είπε ένας Κρητικός! Ο μεταμοντερνισμός δεν είναι κάτι καινούργιο. Πρόγονοί του υπήρξαν οι ριζοσπαστικοί Σοφιστές στο δεύτερο μισό του 5 αιώνα π.Χ.
Ο πολυπολιτισμός αποτελεί το κληροδότημα του ρομαντικού εθνικισμού, ο οποίος αναδύθηκε τον 19ο αιώνα και του οποίου ο τερατώδης απόγονος περιλαμβάνει τον φασισμό. Η ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να καθορίζονται και αποκτούν αξία από την τυχαία γέννησή τους σε ορισμένη εθνική κατηγορία- η οποία διέπεται από μυστικιστικές και μοναδικές ιδιότητες- είναι ασυμβίβαστη με την ελεύθερη δημοκρατία, η οποία αντιμετωπίζει τα άτομα ως θέμα δικαιωμάτων, όχι ομάδων (σ.σ. the locus of rights not groups).
Ο πολυπολιτισμός “αυγατίζει” την πολιτική των ταυτοτήτων , την προσπάθεια να διασφαλισθούν προνόμια, δικαιώματα κ.λ.π. για ολόκληρες κατηγορίες. Τελικώς, αυτές οι κατηγορίες στις Η.Π.Α. στοιχειοθετούνται πάνω στον άδικο κατατρεγμό. Οι ομάδες έχουν εγκυρότητα επειδή προφανώς είναι θύματα καταπίεσης και αποκλεισμού. Κατά συνέπεια ο πολυπολιτισμός υπούλως θεσμοθετεί την κατωτερότητα, καθώς το θύμα είναι εξ ορισμού λιγώτερο ισχυρό από τoν θύτη.
Οικτρώς ανεπαρκής η αμερικανική διανόηση
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Γιατί, κατά τη γνώμη σας, αυτές οι τάσεις δημιουργήθηκαν και υιοθετήθηκαν από “ηχηρά” ονόματα καθηγητών και πώς η ακαδημαϊκή κοινότητα αποδέχεται το επιστημονικό ψεύδος (με ψευδοεπιστημονικά επιχειρήματα και τεχνικές) στα Αμερικανικά Πανεπιστήμια;
BRUCE THORNTON:
-
Oι Αμερικανοί διανοούμενοι, κυρίως στίς Ανθρωπιστικές επιστήμες, είναι οικτρώς ανεπαρκείς διανοητικά και κατά συνέπεια, ευάλωτοι στην μόδα και στήν τρέλλα της εποχής. Επιπλέον οι συνθήκες πρόσληψης, προώθησης, θητείας, διασφάλισης επιδομάτων και υποτροφιών κ.λ.π. καθιστούν αναγκαίες τις δημοσιεύσεις ακόμη και όταν δεν έχουν τίποτε νέο να πουν!
-
Η μεταμοντέρνα και μεταδομική θεωρία προσφέρει ακαταλαβίστικη φρασεολογία και “καραμέλλες” οι οποίες επιτρέπουν στον μελετητή να δημιουργήσει την αυταπάτη της καινοτομίας, του νεωτερισμού. Ο μεταμοντερνισμός επίσης αποκαλύπτει την αποτυχία της αυτοκυριαρχίας, η οποία ταλανίζει τους διανοητές της Δύσης στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνας μας και οι οποίοι έχουν χάσει την πίστη τους στα ιδανικά τους (: ορθολογισμός, φιλελεύθερη δημοκρατία). Το γεγονός ότι απολαμβάνουν τα οφέλη της ελευθερίας, της υλικής ευημερίας κ.λ.π., προσθέτει την ευθύνη της υποκρισίας σ’ αυτή τη σκάρτη διανόηση.
-
Ο πολυπολιτισμός, πιστεύω, αποτελεί αποτέλεσμα της θεσμοθέτησης της πολιτικής ταυτοτήτων (identity politics) μέσω της δημιουργίας τμημάτων που εστιάζουν τον αντικειμενικό τους στόχο στην εθνική ταυτότητα αντί στην επιστημονική γνώση και πειθαρχία. Η ενοχή των Λευκών φυσικά διευκολύνει αυτή τη διαδικασία. Οι ακαδημαϊκοί, ένοχοι για τα προνόμια που απολαμβάνουν, αισθάνονται καλύτερα, προσυπογράφοντας την ποικιλομορφία (diversity) την οποία χωρίς να τη διαθέτουν, υποχρεούνται να βιώσουν στην καθημερινή τους ζωή.
Ο Ανατολισμός συκοφαντεί τη Δύση
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Γιατί οι σύγχρονοι ακαδημαϊκοί προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν ή και να αμφισβητήσουν την προσφορά του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου στον Δυτικό Πολιτισμό;
BRUCE THORNTON: Ο Πολυπολιτισμός στηρίζεται στην ιδέα ότι η Δύση ειναι δυσλειτουργική και ιδιαζόντως φαύλη και από τη στιγμή που οι αρχαίοι Ελληνες βασικώς επινόησαν τη Δύση, είναι υπεύθυνοι και ένοχοι για τα ίδια εγκλήματα! Περιττό να σχολιάσουμε αυτή την ανιστόριτη και ψευδή άποψη.
Δεν υπάρχει βιώσιμη λύση έξω από την Ελληνικότητα
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Τα Ελληνικά ιδεώδη πιστεύετε πώς παραμένουν ζωντανά σήμερα και εάν ναι, πώς μπορούν να συνεισφέρουν στην σύγχρονη κοινωνία;
BRUCE THORNTON: Ελληνικά ιδεώδη: Ελευθερία του ατόμου, συναινετική κυβέρνηση, ορθολογισμός και κριτική συνείδηση δεν είναι μόνο ζωντανά, αλλά έχουν θριαμβεύσει στον βαθμό που δεν υπάρχουν άλλες αληθινά βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις.
Ακόμη και οι θρησκευτικοί πολιτισμοί όπως το Ισλάμ εξαρτώνται από τη Δυτική Επιστήμη και αγωνίζονται να διαφυλάξουν την ιδέα της ατομικής ελευθερίας μακριά από τον λαό τους. Τοιουτοτρόπως καθίσταται ακόμη πιο αναγκαίο αυτά τα (ελληνικά) ιδεώδη και οι πηγές τους να διδαχθούν, μελετηθούν και να τιμηθούν.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Που μας οδηγεί η Παγκοσμιοποίηση; Πως εσείς την οραματίζεσθε;
BRUCE THORNTON: Ένας αισιόδοξος θα υποστήριζε ότι η Παγκοσμιοποίηση θα οδηγήσει της αξίες της Δύσης σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη, που σημαίνει: υλική ευημερία και ατομική ελευθερία για όλους. Ωστόσο, ένας απαισιόδοξος θα μπορούσε να προσθέσει ότι το κόστος θα ήταν τεράστιο: απόρριψη της θρησκείας, του παραδοσιακού πολιτισμού κλπ.
Θα πρέπει να θυμόμαστε επίσης ότι ακόμη εξετάζεται,εάν το περιβάλλον μπορεί να στηρίξει τέτοια ανάπτυξη ή εάν η εν λόγω ανάπτυξη είναι οικονομικά εφικτή στον Τρίτο Κόσμο. Ο κόσμος πρέπει να κάνει μία σκληρή, στυγνή επιλογή: να απολαύσει την υλική άνεση, υγεία, διατροφή, ελευθερία κ.λ.π. με το τίμημα να χάσει τους παραδοσιακούς πολιτισμούς της ή να να διατηρήσει το παλαιό τρόπο ζωής και να ζήσει με την πείνα, την πολιτική καταπίεση κ.λ.π.
Επιχειρήματα μπορούν να τεθούν και από τίς δύο πλευρές, αλλά ο μεγάλος αριθμός μεταναστών που εγκαταλείπουν τον Τρίτο Κόσμο για τη Δύση υποδεικνύει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα επιλέξουν την υλική άνεση και ελευθερία παρά την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Εμείς στην Αμερική έχουμε επί αρκετό χρόνο βιώσει αυτή την επιλογή: οι γονείς της μητέρας μου προήρχοντο από την Ιταλία, κανένα όμως από τα εγγόνια τους δεν ομιλεί την Ιταλική- τα περισσότερα παντρεύθηκαν με συζύγους άλλης εθνικότητας. Αυτό ειναι λυπηρό, αλλά δεν τους είχε απομείνει τίποτα στην Ιταλία μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.
Το ιδεώδες Σωκράτης και τα «πολιτικά ροκανίδια»
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Αρκετοί συνάδελφοί σας σας χαρακτηρίζουν “συντηρητικό”…
BRUCE THORNTON: Οι Αμερικανοί ακαδημαϊκοί χρησιμοποιούν τον χαρακτηρισμό “συντηρητικός” ως ένα “στίγμα” για να αποφύγουν να δώσουν επιχειρήματα. Είμαι συντηρητικός σε ορισμένες μου απόψεις και φιλελεύθερος σε άλλες. Το ιδεώδες μου είναι ο Σωκράτης: αμφισβητώ τα πάντα, αναζητώ την αλήθεια και αφήνω τα πολιτικά “ροκανίδια” να πέσουν όπου μπορούν.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Γιατί, παρά το γεγονός ότι η πρόσβαση στην γνώση και τις πληροφορίες σήμερα ειναι πιο προσιτή, η ανθρωπότητα ολοένα και περισσότερο εχει την τάση να προσδίδει αξιοπιστία σε εσφαλμένες ιδέες και ισχυρισμούς;
BRUCE THORNTON: Η αμερικανική εκπαίδευση είναι τόσο κακή, ελάχιστοι άνθρωποι έχουν τη γνώση ή την κριτική ικανότητα να ξεχωρίσουν την ψευδή γνώση από την αληθινή. Τα ΜΜΕ επιδεινώνουν το πρόβλημα αυτό, με τις απατηλές ευχαριστές εικόνες, με τις οποίες βομβαρδίζουν την κοινωνία μας απευθυνόμενοι στο συναίσθημα.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Αυτή η διάδοση ψευδών ιδεών και “γνώσης” σ’ αυτή την ιστορική φάση που διανύουμε είναι επικίνδυνη και γιατί;
BRUCE THORNTON: ΜΜΕ: οι άσχημες ιδέες μπορούν να μεταδοθούν αυθωρεί πανταχού, με μία μορφή η οποία δεν ενθαρρύνει την κριτική ανάλυση.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Ποια μπορεί να είναι τα θεραπευτικά αντίδοτα στίς πνευματικές τοξίνες της εποχής μας;
BRUCE THORNTON: Φέρτε πίσω τους Έλληνες! Μελετήστε την λαμπρή γραμματεία τους, διότι εκείνοι ανακάλυψαν την κριτική σκέψη και προσδιόρισαν τα κύρια προβλήματα του ανθρώπου, με τα οποία παλεύουμε μέχρι σήμερα.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Πιστεύετε ότι υπάρχει μέλλον για τις Η.Π.Α. ως κυρίαρχο κράτος στον πλανήτη μας με αυτή την ευρέως αποδοχή δογμάτων σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης, πολτισμού και ΜΜΕ;
BRUCE THORNTON: Όσο οι επιστήμες αντιστέκονται σε αυτές τις τάσεις, η στοιχειώδης στρατιωτική, οικονομική και ερευνητική εργασία θα πραγματοποιείται και το γεγονός αυτό θα διασφαλίζει τη συνέχιση της Αμερικανικής κυριαρχίας. Περισσότερο με απασχολεί ο εκφαυλισμός των αξιών και των χαρακτήρων. Εάν ποτέ προκύψει κρίση -για παράδειγμα εάν ο Αμερικανικός στρατός απαιτείται να αντιμετωπίσει έναν πόλεμο που θα έχει ως αποτέλεσμα σημαντικό αριθμό θυμάτων για την Αμερική- δεν είμαι σίγουρος για το τι θα συνέβαινε ή εάν οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να υποστούν τις θυσίες που έγιναν κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι διαρκώς “κακομαθαίνουν” στην υλική αφθονία και στις υψηλές προσδοκίες για την ανθρώπινη ευτυχία. Ξεχνούμε την τραγική σοφία των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι αναγνώρισαν τους περιορισμούς που τίθενται στην ανθρώπινη προσδοκία και επιτεύγματα και την αναγκαιότητα της δοκιμασίας εξαιτίας αυτών των περιορισμών.
ΝΑΝΣΥ ΜΠΙΣΚΑ: Σ’ αυτό το κοσμοϊστορικό, αποφασιστικό σημείο που διανύει η ανθρωπότητα, θα έπρεπε οι Η.Π.Α. να προτιμήσουν την ελευθερία στην σκέψη, το Λόγο και την λογική αντί του παραλόγου, του μυστικισμού, της θεοκρατίας και των δογμάτων;
BRUCE THORNTON: Απολύτως. Ο πολιτικός πολιτισμός θα πρέπει να είναι δύσπιστος και επιφυλακτικός με το παράλογο. -Ο Ευριπίδης στις «Βάκχες» μας δίδαξε τους κινδύνους του μυστικισμού όπως επίσης και ο Θουκιδίδης στην περιγραφή του εμφυλίου πολέμου στην Κέρκυρα. Και ιδιαιτέρως εμείς θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με κάθε είδος μυστικισμού, θεοκρατίας και δόγματος τα οποία θέτουν περιορισμούς στην ελευθερία της σκέψεως και της γνώσεως, αξίες που θυσιάζονται στο βωμό των παράλογων οραμάτων της ουτοπίας.
Ο Bruce Thornton σπούδασε Λατινικά και Συγκριτική Φιλολογία. Στο βιβλίο του “Eros: The Myth of Ancient Greek Sexuality” (Westview, 1997) προσφέρει μία εκτενή και αναλυτική εξήγηση της αρχαίας σεξουαλικότητας η οποία απορρίπτει τα συμπεράσματα των μελετητών που επηρεάσθηκαν από τον Michel Foucault. Όπως σχολιάζει η καθηγήτρια Μary Lefkowitz: “Πρόκειται για την πιο ακριβή και αναλυτική μελέτη της αρχαίας Ελληνικής ερωτικής εμπειρίας που έχει ποτέ γραφεί στην αγγλική γλώσσα”
Τα τελευταία χρόνια, αρκετοί συγγραφείς έχουν αναλύσει τα προβλήματα της ανωτάτης εκπαίδευσης. Ελάχιστοι όμως έχουν εξετάσει την κρίση που υφίσταται όσο οι συγγραφείς του “Bonfire of the Humanities: Rescuing the Classics in an Impoverished Age”. Με παραστατικό και καυστικό πολλές φορές τρόπο οι Victor Davis Hanson, John Heath, and Bruce S. Thornton, εστιάζουν στους ίδιους τους ακαδημαϊκούς, στις φιλοδοξίες τους, στην αδιάκοπη αυτοπροβολή και την υπερ-εξειδικευμένη και απρόσιτη εργασία τους- ως πηγή της κρίσης στις κλασσικές και ανθρωπιστικές επιστήμες.
Οι συγγραφείς καλούν τους καθηγητές να ανταποκριθούν στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις αναγνωρίζοντας την αξία του προσιτότητας του συγγραφικού έργου και να σεβαστούν την κληρονομιά της ελευθερίας και της δημοκρατίας που οι αρχαίοι Έλληνες κληροδότησαν στη Δύση.
Ο Αμερικανός καθηγητής έχει γράψει επίσης τα βιβλία:
-
Searching for Joaquin: Myth and History in California (Encounter Books, Fall 2002)
-
Humanities Handbook (Prentice-Hall, 2000)
-
Plagues of the Mind: The New Epidemic of False Knowledge (Wilmington, DE: ISI Press, 1999).
